زندگینامه شیخ محمد بروجردی
شیخ محمد تقی عبده (بروجردی )، چهره ای شاخص و یکی از حقوقدانان کاردان و مبتکر دادگستری نوین بود.قاطعیت ، درایت و نوآوریهای او در امور قضایی مشهور خاص و عام است . او نزدیک به سی سال ریاست محکمۀ عالی انتظامی قضات را بر عهده داشت و به بیانی دیگر قاضی القضات دادگستری بود.شیخ محمد تقی عبده ، فرزند شیخ ملاحسین بروجردی ، در سال ۱۳۰۰ (ه ق) برابر با ۱۲۵۸ ( ش) دربروجرد به دنیا آمد. جدش ملا محمد تقی گلپایگانی بود. شیخ محمد، پدرش را در دوران کودکی ازدست داد. او از طفولیت به کسب علم و فراگیری فقه و معقول و منقول پرداخت . در سن شانزده سالگی پیاده راهی تهران شد و تحت حمایت آقا سید ریحان الله که از مجتهدین بنام عصر خود بود، قرار گرفت و به تحصیل خود ادامه داد و از محضر آیت الله میرزا حسن آشتیانی ، آیت الله لاهیجی ، میرزاهاشم حکیم وشیخ حسین ناظر زاده استفاده برد و در اصول فقه ، ادبیات عرب ، حکمت و منطق تبحر یافت . در سن بیست و یک سالگی از محضر آیت الله العظمی میرزا حسن آشتیانی به درجۀ اجتهاد نایل شد. در این زمان ، به معلمی روی آورد و به توصیۀ استادش در مدرسۀ دانش که بعدها به مدرسۀ ثروت تغییر نام داد و مدیریت آن با میرزااحمدخان حنانه بود، مشغول بهدر تهران گشایش یافت و شیخ عبده با معرفی میرزا « ایران وآلمان » تدریس شد. پس از چندی مدرسۀ آلمانی عبدالعظیم خان قریب به این مدرسه رفت وبه تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت . در این مدت ، دو کتاب در زمینۀ صرف و نحو عربی نوشت وزبان آلمانی را در همان مدرسه فرا گرفت و زبان فرانسوی را نیز با شرکت در دوره های شبانۀ مدرسۀ آلیانس آموخت .شیخ محمد عبده » : خوی و خصلت بارز شیخ عبده ، جدیت او در کارهایش بود. دهخدا در این باره می گوید بروجردی علاوه بر صلاحیت علمی ، دارای فضائل معنوی فراوانی است و برای او احترام زیادی قائل هستم شیخ عبده در عمل به واجبات و اجتناب از منهیات بسیار دقیق بود و نمازش را حتماً سر وقت ادامی کرد. در سال ۱۳۳۱ (ه ق) از مدرسۀ آلمانی کناره گرفت و به دستور میرزا احمدخان اشتری که معاونت وزارت عدلیه را برعهده داشت ، به عنوان عضو محکمۀ استیناف تهران ، آغاز به کار کرد. پس از چند سال مدعی العموم استیناف شد و در این سمت تا زمان انحلال عدلیه و تشکیل دادگستری نوین ، باقی ماند.پس از تشکیل دادگستری نوین به مستشاری دیوان تمیز وکمی بعد به عضویت محکمۀ انتظامی قضات منصوب شود. علی اکبر خان داور (بانی دادگستری نوین ) که به شخصیتی با خصوصیات شیخ عبده جهت تصدی ریاست دادگاه انتظامی قضات نیاز داشت ، او را مناسبترین فرد برای این امر خطیر تشخیص داد وشیخ عبده عهده دار ریاست دادگاه انتظامی قضات دادگستری شد و تا زمان بازنشستگی ، حدود سی سال دراین پست به انجاموظیفه پرداخت . در مدت ریاست او در دادگاه انتظامی قضات ، هیچ کس ندید و نشنید که به سفارش این و آن و یاملاحظۀ فلان مقام و بهمان موقعیت ، بیگناهی رامحکوم و گناهکاری را تبرئه کند. اصولاً چون همه باروحیات و خصوصیات او هر قاضی دارای دو پرونده است »: آشنا بودند، چنین توقعاتی از او نداشتند. شیخ محمد عبده همواره می گفت هرگاه به پروندة قاضی خوشنامی رسیدگی «. یکی پرونده ای که در وزارتخانه دارد و یکی هم در سینۀ من است هر چندقضیه این است نه آن که ایشان مرقوم داشته اند، » : م یکرد، اگر به نظری مخالف بر می خورد می گفت ولی چون نظر قاضی نیز طرفدارانی دارد، نظر ایشان تخلف نبوده و محمول به نظر قضایی است شیخ عبده ، در کنار فعالیتهای قضایی ، به تدریس در مدرسۀ عالی حقوق و سپس دانشکدة حقوق تهران پرداخت . ابتدا دروس فقه و اصول و سپس حقوق مدنی و اصول محاکمات مدنی را تدریس می کرد. پس از دانشکدة حقوق ، بیشتر در کلاسهای قضایی دادگستری و حوزه های علمیۀ تهران مانندحوزة علمیۀ صدر و همچنین مدرسۀ عالی سپهسالار به تدریس می پرداخت . در دوران بازنشستگی نیز تاپایان عمر مدرس دانشکدة الهیات دانشگاه تهران بود و عموماً دروس اصول فقه و معارف اسلامی راارائه می داد. یکی از شاگردان او، استادمحمود شهابی بود که بعدها دانشیار شیخ عبده شد و پس ازکناره گیری شیخ عبده و به توصیۀ او، استادی درس های تدریس وی را برعهده گرفت . شیخ عبده در دهۀ ۱۳۱۰ ( ش) پایان نامۀ دکترای خود تحت عنوان « انحلال عقد واحد به عقودمتعدد » را ارائه داد. نظرات او در امور قضایی ، همواره جزو نمونه های ابتکاری و جالب توجه قضایی وحکمیت و استدلالهای حقوقی به شمار می آمد و مرجعی تمام عیار در علوم حقوقی و اصول محاکمات شناخته شده بود. آثار تألیفی باقی مانده از او عبارتند از: ۱- حقوق مدنی ۲- شرح قانون مدنی ۳- کلیات حقوق اسلامی ۴- اصول و رویۀ قضایی مستخرجه از آرای دیوان عالی تمیز ۵- صرف و نحو عربی . شیخ محمد عبده (بروجردی ) در سحرگاه پانزدهم تیرماه ۱۳۴۶ ( ش)، پس از ادای نماز صبح چشم از جهان فرو بست و بر جنازه او مرجع عالی قدر آیت الله العظمی مرعشی نجفی ، نماز میت خواند.پیکرش در جوار مرقد حضرت معصومه ( س) در شهر قم به خاک سپرده شده است .
